KALÇA/DİZ PROTEZİ UYGULAMASI SONRASI AĞRI TEDAVİSİ NASIL OLMALI?
Hastaların en büyük endişesi total diz ve kalça protezi uygulamalarından sonraki birkaç günde çok ağrılarının olacağıdır. Unutulmamalı ki cerrahi uygulamalar sonrasında bir kısım ağrıyla karşılaşmak kaçınılmazdır. Bu ağrılar özellikle aktivite ve fizik tedavi sırasında daha fazla olur. Geceleri ise rahat pozisyonda yattığınız zaman ağrı oluşumu çok azalır. Ortopedik cerrahi uygulamaları, özelikle artroplasti ameliyatları, sonrasında ağrıyı azaltanın bir çok yolu vardır - Her duruda hedef ağrıyı azaltmak için minimal miktarda opioid (Narkotik) kullanmak yada hiç kullanmamaktır.
Ameliyat sonrası erken dönemde ağrının azaltılması veya tamamen önlenmesinde anestezi doktorunuz size yardımcı olacak. Nöroaksiyel anestezi (Spinal ve/veya Epidural) uygulamasında spinal anestezi etkisi çok erken kaybolsa da epidural aralığa yerleştirilen bir adet katater ve bunun aracılığı ile ameliyat sonrası sürekli çok düşük dozda ilaç uygulaması ağrınızı azaltacaktır. Katatere bağlı olan ilaç rezervuarı bir adet bilgisayar programı ile yönetilen pompaya bağlıdır. Bu pompa istenildiği gibi ayarlanabilir. Genelde çok düşük doz ilacı sürekli yollayacak şekilde programlanmıştır. Ayrıca hastanın eline bir kontrol düğmesi verilir ve ağrı yeterince yatışmazsa bu düğmeye basması istenir. Düğmeye basınca önceden belirlenen boyutta ilaç hızla yollanır. Düğmeye sık basmaktan korkmayın, doz aşımını önlemek için belli zamanda belli sayıdan fala basışlarınızı sistem görmezden gelir, uygulama yapmaz.
Bazen daha önce geçirilmiş lomber omurga (bel) ameliyatları, ileri düzeyde lomber (belde) kireçlenme, omurga deformiteleri vb. sebeplere bağlı olarak nöroaksiyel anestezi (Spinal ve/veya Epidural) uygulanamayabilir. Bu durumda anestezi ekibi aynı pompa sistemini bu kez kollarınızdaki toplardamara açılan damar yoluna bağlayacaktır. Ancak verilen ilaç doğrudan kan dolaşımına gireceği için dozlar çok daha az orandadır. Bununda çok faydası olsa da nöroaksiyel anesteziye kıyasla etkisi nispeten daha azdır.
Ekstremitelerde ağrınızı azaltmak için kol veya bacaklardaki duyu sinirlerini etkileyen periferik sinir blokları yapılabilir ve bu alanlara ameliyat sonrası birkaç gün kullanmak için katater yerleştirilebilir. Bu tip uygulamalar hakkında detaylı bilgi almak ve size uygun olup olmadığını öğrenmek için anestezi doktorunuza başvurun.
İSTİRAHAT
Başlangıçta şüpheli görünse de geçerlidir. Dergi okumak, müzik dinlemek, kontrollü nefes alma egzersizleri, dikkatli meditasyon uygulamaları gibi basit rahatlama, gevşeme yöntemleri kullanın.
BUZ UYGULAMASI
Ağrıyı ve şişliği azaltmak için etkili yöntemdir. Ancak ilaçların yerini alamaz. Buz kalıplarını yada buz torbasını doğrudan cildinizin üzerine koymayın, ciltte buz yanığı oluşabilir. Bir sargı veya havlu üzerinden uygulama yapılmalıdır. İdeal olan her 2 saatte bir 30 dk buz kompresi yapaktır. Uykuya daldığınız dönemlerde uygulama yapmayınız.
KOMPRESYON
Kompresyon giysileri kullanılabilir. Bu genelde diz sargısı veya kompresyon sargısıdır. Kompresyon çoraplarını kullanmakta faydalı olabilir. Kompresyon şişliği azaltır fakat dikkatle uygulamalıdır. Eğer ayaklarınızda hissizlik ve/veya dokuna ile soğukluk hissederseniz sargılarınız çok sıkı olabilir, gevşetilmesi gerekir.
ELEVASYON
Uzanın ve bacağınızı bir yastıkla destekleyin. Uygun elevasyon için ayak kalp seviyesinden daha yüksekte olmalıdır.
Ağrıya karşı olan tutumunuz (davranış şekliniz) ameliyattan sonra ağrı tedavisini ne kadar iyi yönettiğiniz ile etkilenir. Şayet ağrının kontrol edilemez olduğuna inanırsanız ağrınız ve üzüntünüz kötüleşir. Eğer ağrınızı tedavi edebileceğinize, kontrol edebileceğinize inanıyorsanız gerçekten de öyle olacaktır. Araştıralar pozitif tutumun ağrı tedavisinin etkinliği arttırdığını göstermiştir.
OPİOİD (NARKOTİK) OLMAYAN İLAÇLAR
Eklem replasman cerrahisi sonrasında ağrı kontrolü amacıyla kullanılan pek çok ilaç vardır. Multimodal ağrı tedavi prensibinde ağrıyı tedavi etmek için farklı tipte ilaçlar kullanılır. Amaç ağrı kontrolünü maksimize ederken tehlikeli yan etkilerini de minimize etmektir. Artroplasti cerrahisi sonrasında kullanılan ilaçlar asetaminofen, kas gevşeticiler, steroid olmayan antiinflamatuvar ilaçlar (NSAIDs), nöroaktif ilaçlardır.
Steroid Olmayan Antiinflamatuvar İlaçlar (NSAIDs)
En sık kullanılan NSAIDs meloxicam (Mobic), voltaren (diclofenac), indomethasin (indocin), celecoxib (celebrex)'tir. Ibuprofen (advil, motrin) ve naproxen (aleve)'de sık kullanılanlar arasında yer alır. Ameliyat sonrası ağrı kontrolü için kullanılmasa da Aspirin de bir NSAID'dur. Düşük dozlarda kan pıhtısı oluşumunu önler.
Bazı NSAIDs daha az yan etkiye sahip olsa da genellikle böbrek hastalığına sahipseniz, cerrahi ile ilişkili belirgin kilo kaybınız varsa, mide kanaması veya ülser riskiniz varsa, yakın zamanda kardiyak by-pass cerrahisi veya kalp krizi geçirdiyseniz kullanılması önerilmez.
Asetaminofen (Tylenol ve parasetamol)
Diğer ilaçlarla beraber kullanılan ağrı kesici ve ateş düşürücüdür. NSAIDs'larla beraber kullanıldığında tek kullanımlarına kıyasla ağrı kontrolünde çok daha etkili olurlar. Günde 3-4 kez alınabilirler. Daha güçlü ağrı kesiciler ve narkotiklerin kullanım ihtiyacını ve olası yan etki riskini azaltırlar.
Maksimum günlük doz 3-4 gramın üzerine çıkmamalıdır. Daha yüksek dozlarda kullanımı karaciğer ile ilgili yan etkiler doğurabilir. Karaciğer hastalıklarında kullanılmaması gerekir. Alkol ile birlikte alınması tavsiye edilmez.
Kas Gevşeticiler
Genelde artroplasti cerrahisinden sonra ağrı ile ilişkili kas spazmını azaltmak için kullanılır. En sık kullanılanlar methocarbamol (Robaxin) ve cyclobenzaprine (Flexeril) 'dir. Hastaların rapor ettiği en önemli yan etkileri uyuşukluk ve baş dönmesidir. Ağız kuruluğu bir diğer yan etkidir. Karaciğerde yıkıldıkları için karaciğer yetmezliği olanlarda daha düşük dozda kullanılırlar. Cyclobenzaprine (Flexeril)'in antideprasan kullananlarda ilaç etkileşimi dolayısıyla alınası önerilmez. Bu ilaçlar sizi uykulu, uyuşuk hissettirebilir. Bu ilaçları yatağa geceleyin gitmeden önce veya gündüzleri kestirme yapmadan önce almak gerekir.
NÖROAKTİF İLAÇLAR
Artroplasti cerrahisi sonrası multimodal ağrı tedavisinde kullanılan diğer tip ilaçlar sinir kaynaklı ağrıyı hedef alırlar - Bunların adı gabapentin (Neurontin) ve pregabalin (Lyrica)'dır. Bu ilaçların kullanılması artroplasti uygulaması sonrası opioid ihtiyacını azaltır. Bazı hastalar bu ilaçların kullanımı ile kendilerini uyuşuk hissettiklerini bildirmişlerdir. Buna rağmen narkotik kullanımından daha güvenlidirler. Böbreklerle atılırlar, bu nedenle böbrek yetmezliği veya böbrek fonksiyon bozukluğu olanlarda kullanımları dikkatle planlanmalıdır.
Opioidler (Narkotikler)
Diğer metotlarla azalmayan şiddetli ağrınız varsa opioid veya narkotik ilaç kullanımına ihtiyaç olabilir. Sıklıkla ameliyat sonrası ilk birkaç hafta için kullanım ihtiyacı vardır. Sıklıkla fizik tedavi öncesi ve sonrasında ve uyku sırasında ağrıyı azaltmak için kullanılırlar.
değişik güçlerde farklı opioid ilaçlar vardır. Sıklıkla ağız yoluyla kullanılan opioidler tramadol (Ultram), hydrocodone (vicodin), oxycodone (roxicpdone, percocet)'dir. Bazıları asetaminofen içerir. Yan etkileri;
Bir opioid bazı yan etiler oluşturduğunda diğer bir opioid benzer yan etkiler oluşturmayabilir.
Tramadol yan etkileri en az olanlardan birisidir. Ancak bazı antidepresanlarla veya nöbetli hastalığı olanlarda kullanılmamalıdır.
Opioid kullanırken unutulmamalıdır ki beynin ödül merkezini aktive ederek mutluluk ve rahatlama oluşturdukları için bağımlılık yapabilirler. İşte bu bazen insanların ameliyat olduktan çok sonraları bile opioid kullanmaya devam etmelerine sebep olabilir. İlaç, alkol bağımlılığınız varsa veya ağrınızı azaltmak için minimum doz değil de çok yüksek doz ilaç kullanmışsanız bu durumla karşılaşabilirsiniz.
Opioidleri düzenli kullanmaya devam ederseniz ağrıyı dindirici etkilerine karşı tolerans gelişir ve ağrı azalması için her seferinde daha yüksek doz ilaç kullanmanız gerekir.
Ameliyat öncesinde ve sonrasında uzun dönem opioid kullanımı tavsiye edilmez.
Kaynak: https://hipknee.aahks.org/how-to-relieve-pain-after-hip-or-knee-surgery/
