Total Diz Protezi
Unikondiler Diz Protezi
Patellofemoral Protez
Total Kalça Protezi
Parsiyel Kalça Protezi
Revizyon Protez Cerrahisi

TOTAL DİZ PROTEZİ

 Diziniz artrite bağlı olarak ileri düzeyde hasar görmüşse yürüme ve merdiven çıkma gibi basit günlük aktiviteleri yapmakta zorlanabilirsiniz. Otururken ve hatta uzanırken bile ağrı hissedebilirsiniz. Şayet ilaçlar veya yürüme yardımcı cihaz kullanımı yeterli rahatlama sağlamıyorsa Total Diz Protezi uygulaması tedavide düşünülebilir. Protez cerrahisi ağrıyı azaltmak, bacaktaki deformiteyi düzeltmek ve normal diz fonksiyonlarını tekrar kazanmak için etkili ve güvenli bir tedavi seçeneğidir.

Total Diz Protezi ilk olarak 1968 yılında uygulanmıştır. Takip eden yıllarda gerek cerrahi teknikteki gelişmeler gerekse protez materyal ve dizaynındaki gelişmelerden dolayı bu tedavinin etkinliği belirgin olarak artmıştır. Total Diz Protezi tüm tıptaki en başarılı uygulamalardan bir tanesidir.

ANATOMİ

Diz vücudumuzdaki en geniş eklemdir ve günlük aktivitelerin çoğunu yapabilmek için sağlıklı diz eklemlerine sahip olmamız gereklidir. Diz eklemi uyluk kemiği (femur) alt ucu, bacak kemiği (tibia) üst ucu ve diz kapağından (patella) oluşmuştur. Bu üç kemiğin birbirleri ile temas eden bölümleri eklem kıkırdağı ile kaplıdır. Bu yapı kemikleri korur ve birbirleri üzerinde kolayca hareket etmelerini sağlar. Menisküsler femur ve tibia arasına yerleşmiştir. Bunlar C şeklinde şok emici özelliği olan yapılardır.

Geniş ligamanlar femur ve tibiayı bir arada tutarak diz ekleminin sabit kalmasını sağlarlar. Uyluğun uzun kasları da diz hareketleri için güç oluşturur.

Diz eklemi içindeki tüm yapılar sinovial membran adı verilen bir örtü ile örtülmüştür. Bu membran eklem sıvısı salgılar ve bu sıvının eklem kıkırdağı kayganlığını arttırıcı etkisi vardır.

Normal bir dizde tüm bu komponentler bir uyum içinde çalışır. Fakat hastalıklar veya yaralanmalar bu uyumu bozabilir. Sonuç olarak ağrı, kas zayıflığı ve fonksiyonlarda kötüleşme izlenir.    

 Normal Diz Anatomisi

SIK KARŞILAŞILAN DİZ AĞRISI NEDENLERİ

 Kronik diz ağrısı ve sakatlığının en sık nedeni artritlerdir. Birçok artrit tipi olmasına rağmen diz ağrısına en sık sebep olan 3 tip artrit vardır; Osteoartrit, romatoid artrit ve Posttravmatik artrit.

Osteoartrit: Bu yaşla ilişkili olan aşınma tipindeki artrittir. 50 yaş ve üzeri hastalarda izlense de genç hastalarda da görülebilir. Kemiklerin uç kısımlarını örten kıkırdak yumuşar ve zamanla aşınır. Kemik uçları birbirine sürter, zamanla diz ekleminde ağrı ve sertlik oluşur.

Romatoid Artrit: Eklemi saran sinovial membran yapısında yangı (inflamasyon) vardır ve membran zamanla kalınlaşır. Bu kronik yangı kıkırdağa zarar verir ve zamanla kıkırdak kaybı, ağrı ve sertlik oluşur. Romatoid artrit İnflamatuvar artritlerin en sık karşılaşılan tipidir.

Posttravmatik Artrit: Bu durum ciddi diz yaralanması sonrası ortaya çıkar. Diz eklemini çevreleyen kemiklerin kırıkları veya ligamanların yırtıkları eklem kıkırdağına zamanla zarar vererek diz ağrısı ve diz hareketlerinde kısıtlılığa yol açar.

TOTAL DİZ PROTEZİ NASIL YAPILIR

Aşağıda total diz protezinin nasıl yapıldığını gösteren video bağlantı noktasını bulabilirsiniz.

"Total Diz Protezi VİDEO"

Total Diz Protezi uygulamasında 4 temel basamak vardır;

Kemiklerin hazırlanması: Tibia ve femur kemiklerinin uçlarındaki hasarlı kıkırdak küçük miktarda kemikle birlikte tibia ve femur uçlarından çıkartılır.

Protez parçalarının pozisyonu: Çıkartılan kıkırdak ve kemik alanlarına protezin metal parçaları tekrar eklem yüzü oluşturacak şekilde yerleştirilir. Bu metal parçalar kemik üzerine çimento ile bağlanabilir veya kemiğe sıkıştırılarak yerleştirilebilir.

Patella eklem yüzünün değiştirilmesi: Patella arka yüzündeki  (Eklem yüzü) hasarlı kıkırdak kesilerek onun yerine plastik düğme kemik çimentosu yardımıyla yerleştirirlir. Her cerrah bu uygulamayı yapmayı tercih etmeyebilir, uygulamaya her bir hasta için ayrı ayrı karar verilir. Cerrahın tercihine kalmıştır.

Boşluk doldurucu plastik parçanın takılması: Bu plastik boşluk doldurucu metal komponentler arasına yerleştirilir, düz bir kayma yüzeyi oluşturduğu gibi metallerin birbiri ile olan temasını önler.

TOTAL DİZ PROTEZİ AMELİYATI KİME UYGULANIR

Bu ameliyattan fayda görecek hastalar;

Yürüme, merdiven çıkma, sandalyeye oturup kalkma gibi günlük aktiviteleri kısıtlayan diz ağrısı ve sertliği olan hastalar, ağrısız olarak kısa mesafelerde dahi yürüme zorluğu çeken hastalar

Gündüz veya geceleri dizinde istirahat ağrısı olan hastalar

Dizlerinde istirahat veya ilaçla düzelmeyen kronik yangısı ve şişliği olan hastalar

Deformitesi: içe veya dışa doğru diz eğriliği olan hastalar

Antiinflamatuvar ilaçlar, kortizon enjeksiyonları, eklem yüzeylerinin kayganlığını arttıran enjeksiyonlar, fizik tedavi ve diğer uygulamalardan veya diğer tip cerrahi uygulamalardan fayda görmemiş hastalar

Total Diz Protezi uygulamasında kesin yaş veya kilo kısıtlaması yoktur. Cerrahi kararı hastanın ağrısı ve sakatlığı değerlendirilerek alınır. Total Diz Protezi uygulaması yapılan hastalar genellikle 50–80 yaş arasındadır fakat cerrahlar her hastayı bireysel olarak değerlendirirler. Total Diz Protezi Jüvenil artriti olan çok genç hastalarda ve dejeneratif artriti olan yaşlı hastalarda güvenle uygulanabilir.

TOTAL DİZ PROTEZİ UYGULAMASINDA BEKLENTİLER 

Ameliyat kararı alırken hasta için en önemli nokta bu ameliyatın neler yapabileceğini ve neler yapamayacağını net olarak anlamış olmaktır. Total Diz Protezi yapılan hastaların %90’ından fazlası diz ağrısında belirgin azalma olduğunu ve günlük yaşam aktivitelerinin yapılmasında rahatlama olduğunu bildirmişlerdir. Ancak unutmayınız ki Total Diz Protezi uygulaması dizinizde artrit gelişmeden önce yapabildiklerinizden daha fazlasını yapmanızı sağlayamaz.

Normal kullanımla birlikte diz protezinin aradaki boşluğu dolduran plastik parçasında zamanla aşınma meydana gelir. Aşırı aktivite veya aşırı kilo bu aşınmayı hızlandırarak protezin gevşemesine ve ağrılı hale gelmesine sebep olabilir. Bu nedenle koşma, atlama, jogging ve diğer yüksek darbeli ve aktiviteli sporlardan hayatınızın geri kalan döneminde kaçınmanız önerilir.

Total diz protezi uygulaması sonrası gerçekçi aktiviteler sınırsız yürüme, yüzme, golf, araba kullanma, bisiklet kullanma, salon dansları ve diğer düşük darbeli sporlardır.

Uygun aktivite ayarlaması ile Total Diz Protezi uygulaması sonrası yıllarca problemsiz olarak yaşamınıza devam edebilirsiniz.

 TOTAL DİZ PROTEZİ CERRAHİ UYGULAMASININ OLASI KOMPLİKASYONLARI

Total Diz Protezi uygulaması sonrası komplikasyon oranı son derece düşüktür. Eklem enfeksiyonu gibi ciddi komplikasyonlarla hastaların %2’sinden azında karşılaşılır. Kalp krizi, inme gibi majör medikal komplikasyonlar ise çok daha az sıklıkta izlenir. Hastada kronik hastalıkların varlığı komplikasyon sıklığını arttırabilir. Bu komplikasyonlar nadir izlense de, ortaya çıktıklarında tam iyileşmeyi sınırlandırabilir veya iyileşme süresini belirgin olarak arttırabilir.

.Enfeksiyon

 Yüzeysel olarak cerrahi yarada veya derinde protez çevresinde izlenebilir. Siz hastanedeyken oluşabileceği gibi eve gittikten sonra da ortaya çıkabilir. Hatta yıllar sonra her şey yolunda giderken de aniden oluşabilir. Yara bölgesindeki önemsiz enfeksiyonlar genelde antibiyotiklerle tedavi edilirler. Daha önemli olan yüzeysel enfeksiyonlar veya derin enfeksiyonlarda ilave cerrahi uygulamalar ya da protezlerin çıkartılması gerekebilir. Vücudunuzda oluşan herhangi bir enfeksiyon, uzak bölgede olsa bile protezinize yayılabilir

Kan Pıhtıları

Bacaklarda veya pelvisteki toplardamarlarda kan pıhtısı oluşumu Total Diz Protezi uygulaması sonrası en sık izlenen komplikasyondur. Bu pıhtılar tutundukları toplardamar duvarından ayrılıp serbest kalır ve kan akımı ile akciğerlere ulaşırlarsa hayatı tehdit eden klinik durumlara sebep olabilirler. Bu nedenle ameliyattan hemen sonra kan sulandırıcı ilaç kullanılmaya ve erken dönemde egzersizlere başlanarak ve de hastalar erken mobilize edilerek bu komplikasyona yönelik önlemler alınır. Bunun yanında bacakların belli zaman aralıklarıyla kalp seviyesinden yüksekte tutulması, dolaşımı arttıran bacak egzersizleri, yüzeysel toplardamarları sıkıştıran çoraplar kullanılabilir. Ameliyat öncesinde diz eklem hareket genişliği yetersiz olan hastalarda ameliyat sonrasında da hareket kısıtlılığı görülme riski daha fazladır.

Protezle ilgili problemler

Yıllar sonra proteziniz aşınabilir veya gevşeyebilir. Bunun sıklıkla sebebi her gün yaptığımız aktivitelerdir. Osteolizis adı verilen kemikteki biyolojik incelme de buna sebep olabilir. Şayet gevşeme ağrılı ise revizyon adı verilen ikinci bir cerrahi uygulamaya ihtiyaç olabilir. Dizde ameliyat sonrası genellikle 110 derece hareket açıklığı beklense de bazen protez uygulanan eklemde aşırı fibröz doku oluşumuna bağlı olarak hareketler beklendiği kadar olmayabilir.

Diğer Komplikasyonlar

Damar ve sinir yaralanması, kanama, kırık, sertlik izlenebilir. Az sayıda hastada ameliyat sonrasında ağrı devam edebilir veya yeni ağrı oluşabilir.

 CERRAHİYE HAZIRLIK

Genel Medikal Değerlendirme

Total kalça protezi ameliyatına karar verdikten sonra yapılması gereken genel sağlık durumunun değerlendirilmesi ve ameliyata engel bir rahatsızlığın olup olmadığının araştırılmasıdır. Ameliyatın ve iyileşme döneminin başarılı olması için hastanın ameliyat öncesinde sağlıklı olduğu veya mevcut hastalıkları ilgili branşların değerlendirmeleriyle hastalıkların kontrol altında olduğu kanıtlanmalıdır. Hastaların çoğunda kalp hastalığı gibi kronik bir rahatsızlık mevcuttur ve kardiyolog vb. uzmanlar tarafından ameliyat öncesi değerlendirilmeleri gerekli olabilir. 

Testler

Hastanın genel sağlık durumunun değerlendirilmesi ve mevcut rahatsızlıklarının kontrol altında olup olmadığının anlaşılması için ameliyat öncesi laboratuar değerlendirmeleri yapılır.

Kardiyak değerlendirme; EKG (Elektrokardiyografi)

Solunum sistemi değerlendirmesi; Akciğer radyografisi

Böbrek fonksiyon testleri: Soyum, Potasyum, Klor, Üre, Kreatinin

Karaciğer Fonksiyon testleri: Alanin transaminaz, aspartat transaminaz

Kanama diyatez testleri: protrombin zamanı, aktive parsiyel tromboplastin zamanı

Kan grubu tayini

Enfeksiyon tarama testleri: Sedimentasyon, C-reaktif protein, lökosit, tam idrar analizi

Kan şekeri tayini, şeker hastalığı öyküsü olanlarda: HbA1c tayini

Hastada var olan kronik hastalıklara bağlı olarak ameliyat öncesi değerlendirme tetkikleri çeşitlilik gösterebilir.

Cildin Hazırlanması

Ameliyat öncesinde ciltte herhangi bir iltihap odağı olmamalı ve cilt iritasyonlara maruz bırakılmamalıdır. Şayet ciltte iltihap odağı varsa veya cilt iritasyonu mevcutsa ameliyat öncesi mutlak değerlendirilmesi ve tedavisi gereklidir.

İlaç Kullanımı

Sürekli kullanılan ilaçlar varsa ameliyat öncesi mutlak olarak doktorunuza bilgi veriniz. Birçok ilacın kanamaya neden olması, yara iyileşmesini geciktirmesi gibi bazı yan etkileri olduğundan ameliyattan belli bir süre önce bırakılması gerekebilir.

Kilo Kaybı

Şayet aşırı kiloluysanız sizden ameliyat öncesinde bir miktar kilo vermeniz istenebilir. Böylece ameliyat olan dizin üzerine aşırı stres binmesi engellendiği gibi, cerrahi risklerde azaltılabilir.

Dişlerin Değerlendirmesi

Total Diz protezi uygulaması sonrası protez enfeksiyonları nadir izlenir. Şayet bakteri kan dolaşımına geçerse protez enfeksiyonu oluşabilir. Diş hastalıkları ile uygulamalar sırasında (diş çekilmesi, peridontal uygulamalar vs.) bakteriler kan dolaşımına geçebilir. Bu nedenle kalça protez cerrahisi öncesinde tüm diş problemleri tedavi edilmiş olmalıdır.

Üriner Sistem değerlendirmesi

Mevcut Üriner sistem enfeksiyonu olan ya da sıklıkla üriner sistem enfeksiyonu geçirdiğini rapor eden hastaların ameliyat öncesinde ürolojik değerlendirmeleri rutin olarak yapılmalıdır. Prostat öyküsü olan yaşlı erkek hastaların da ilgili rahatsızlıklarını protez cerrahisi öncesi tedavi ettirmeleri önerilir.

Sosyal Planlama

Ameliyattan hemen sonra yardımcı cihazlarla (walker veya koltuk değnekleri) yürüyebilecek olsanız da alışveriş, yemek pişirme, banyo yapma, çamaşır yıkama gibi işler için birkaç hafta süre ile yardım almanız gerekecektir. Şayet yalnız yaşıyorsanız hastaneden çıkmadan önce size evde yardımcı olacak birini ayarlamanız gerekir.

Evdeki Planlamalar

Evinizde yapacağınız birkaç değişiklik iyileşme döneminiz boyunca size yardımcı olacaktır. Aşağıdaki uygulamalar günlük aktiviteler sırasında siz yardımcı olabilir;

Duş ya da banyodaki tutunma çubuklarını ve güvenlik barlarının gevşemiş olmadığından emin olun, onları güvenli olacak şekilde sıkıştırın

Tüm merdivenlerdeki tutunma kollarını sağlamlaştırın

İyileşmenin erken döneminde sert yastığı ve arkalığı ile 2 kolu olan sabit bir koltuk kullanın.

Yanlarda tutacakları olan tuvalet yükselticisi kullanın

Banyo yaparken sabit bir duş bankı ya da sandalyesi kullanın

Banyoda uzun saplı sünger ya da duş hortumu kullanın

Gevşek ve dağınık olan tüm halılar, elektrik kabloları evdeki yürüme alanlarından uzaklaştırılmalıdır

CERRAHİ İLE İLGİLİ KONULAR

Büyük olasılıkla ameliyat olacağınız gün hastaneye ulaşacaksınız.

Anestezi

Daha önce anestezi doktoru tetkiklerinizi değerlendirerek ameliyata engel bir durum olup olmadığı ve hangi tip anestezinin size uygun olduğu hakkında sizi bilgilendirmiş olmalı. En sık kullanılan anestezi tipleri genel anestezi (uyutulursunuz) ve spinal/Epidural anestezi ya da bölgesel sinir bloğu anestezisidir (uyanıksınızdır fakat belinizden aşağıyı hissetmezsiniz).

Kullanılacak Protez Parçaları

Birçok farklı tasarım ve materyal günümüzde protez cerrahisinde kullanılmaktadır. Hepsinde genelde 4 temel parça vardır; femoral komponent, tibial komponent,  patella komponenti ve boşluk doldurucu plastik parça.

Bu protez parçaları kemiğin protez parçasının yüzeyi ile birleşebileceği şekilde kemiğin içine sıkıştırılarak yerleştirilebilir (çimentosuz protez uygulaması-nadir kullanılır) ya da kemik çimentosu ile yerine sabitlenebilir (çimentolu protez uygulaması-sıklıkla tercih edilir).

Yöntem

Ameliyatınız 1–2 saat sürebilir. Ameliyat sırasında diz ekleminde hasarlı kıkırdak ve kemik çıkartılır. Daha sonra metal ve boşluk dolduran plastik protezler uygun pozisyonda yerleştirilir.

Ameliyattan sonra birkaç saat derlenme odasında anestezinin etkisi geçene kadar takip edilirsiniz, tam olarak uyandıktan sonra odanıza alınırsınız.

  HASTANEDE YATTIĞINIZ DÖNEMDE YAPILAN UYGULAMALAR

Ağrı Tedavisi

Ameliyat sonrası biraz ağrı hissedeceksiniz. Ancak rahat etmeniz için size gerekli ağrı kesici ilaçlar verilecek. Protez cerrahisi sonrası ağrı tedavisi iyileşmenin önemli bir parçasıdır. Ağrı azalıp kendinizi daha rahat hissettikten sonra hareketlere başlayabilirsiniz, hızla gücünüzü tekrar kazanırsınız. Ameliyat sonrasında ağrı azalmıyorsa doktorunuza haber veriniz.

 Fizik Tedavi

Ameliyattan hemen sonra ayak ve ayak bileği hareketleri teşvik edilerek bacak kan akımının arttırılması ve dolayısıyla bacaklarda şişliğin ve kan pıhtısı oluşumunun önlenmesi hedeflenir.

Yürüme ve hafif aktiviteler iyileşmeniz için önemlidir, ameliyat günü veya 1 gün sonra aktivitelere başlanır. İlk yapılanlar yürüme desteği aracılığı ile ayakta durma ve yürüme aktiviteleridir. Ameliyattan sonraki 1. günde fizyoterapist eşliğinde egzersiz çalışmaları başlar. Fizyoterapist size diz bölgesindeki kasları güçlendiren, yürüme ve günlük aktiviteler için gerekli olan egzersizleri öğretir.

Ameliyat sonrası 2. günden itibaren dizlerde pasif hareket sağlayan sürekli pasif hareket cihazı kullanılır (Sabah 1 saat, öğlenden sonra 1 saat).

Akciğer Enfeksiyonlarının Önlenmesi

Ameliyat sonrası erken dönemde hastalar genelde yüzeysel (kuvvetsiz, derin olmayan) nefes alırlar. Bu genelde anestezi, ağrı kesiciler ve yatakta uzun süre geçirmekle ilişkilidir. Bu yüzeysel solunum akciğerlerin bir kısmının yetersiz havalanmasına ve sönmesine (Atalektazi) neden olabilir. İşte bu durum akciğer enfeksiyonuna zemin hazırlar. Bunu önlemek için sık ve derin nefes almak gerekir. Size derin nefes alıp vermenizi sağlayacak spirometre adında bir cihaz verilecek ve bu cihazla çalışmalara başlayacaksınız.

EVDEKİ İYİLEŞME DÖNEMİ

Yara tedavisi

Cerrahi yara bölgesindeki dikişler ameliyattan sonra yaklaşık 2. haftada alınır. Bu dönemde yaranın ıslak tutulmaması belli aralıklarla yaranın durumuna göre pansuman yapılması ve yara bölgesinin elbiselerle rahatsız edilmemesi için pansumanla kapatılması önerilir.

Diyet

Ameliyattan sonra birkaç hafta iştah kaybı olması doğaldır. Dengeli beslenme, sıklıkla demir desteği, yumuşak doku iyileşmesinde ve kas gücünün geri kazanılmasında son derece önemlidir. Bolca sıvı tüketiniz.

Aktivite

 Egzersizler, özellikle ilk haftalarda, evdeki tedavinin bir parçasıdır. Ameliyattan sonraki 3–6 hafta arasında hafif seviyedeki normal günlük yaşam aktivitelerini yapabilecek düzeye gelmelisiniz. Geceleri izlenen rahatsızlıklar ve aktivite ile ortaya çıkan rahatsızlıklar birkaç hafta boyunca devam edebilir.

Hareketliliğinizi arttırmak için düzenli şekilde yavaşça artan bir yürüme programı uygulanır. Başlangıçta evde yürürken sonra dışarıda yürümeye başlayabilirsiniz.

Oturma, ayakta durma, merdiven çıkma gibi diğer ev içi aktivitelere devam edilir.

Diz hareket genişliğini tekrar kazanmak ve diz çevresi kasların güçlenmesini sağlamak için günde birkaç kez özel egzersizler yapılır. Büyük olasılıkla herhangi bir yardım olmaksızın siz bu egzersizleri yapabilirsiniz. Ancak isterseniz evde veya fizik tedavi merkezinde fizyoterapistler size yardımcı olacaktır.

Arabaya konforlu bir şekilde binmeye olanak sağlayacak kadar dizleriniz kıvrıldığı zaman ve fren yapma/hızlanma için yeterli reaksiyon süresi oluşturacak kaz gücü ve kontrolüne sahip olduğunuzda araba kullanabilirsiniz. Bu durum genellikle ameliyattan 4-6 hafta sonra mümkün olur.

CERRAHİ SONRASI OLUŞABİLECEK PROBLEMLERDEN KORUNMA

Kan pıhtısı bulgularının tanınması

Kan pıhtısı oluşumunu azaltmak içim ameliyat sonrası ilk birkaç hafta boyunca kan sulandırıcı ilaç kullanılır. Bu ilaç kullanımı hastane başlar ve evde devam eder. Bu dönemde aşağıdaki bulgulardan herhangi biri oluşursa doktorunuza derhal haber verin.

Kan pıhtısı oluşum bulguları;

Cerrahi kesi yeriyle alakasız olarak baldırda veya bacakta ağrı

Baldırda kızarıklık veya hassasiyet

Uylukta, bacakta, ayak bileği ve ayakta beklenmeyen şişlik

Pulmoner emboli bulguları;

Ani oluşan soluk alıp vermede zorlanma

Ani başlayan göğüs ağrısı

Öksürükle birlikte lokalize göğüs ağrısı

Enfeksiyonun Önlenmesi

Total Diz Protezi uygulaması sonrası oluşan enfeksiyonun en sık nedeni diş tedavi girişimleri, idrar yolu enfeksiyonları ve cilt enfeksiyonları sonrasında kan dolaşımına geçen bakterilerdir. Ameliyat oluktan sonraki dönemlerde, bakterilerin kan dolaşımına girmesine neden olabilen diş tedavileri (dişlerin temizletilmesi dâhil) veya herhangi bir cerrahi uygulama öncesinde antibiyotik kullanmanız gerekir. Eklem protezi olan ve normal immün sisteme sahip hastalarda da koruyucu antibiyotik kullanımı önerilmektedir.

Enfeksiyonun tanısal bulguları;

İnatçı 38 C⁰ ve üzerindeki ateş

Üşüme ve titreme

Dizdeki cerrahi yara bölgesinde kızarıklık, hassasiyet ve/veya şişlik

Dizdeki cerrahi insizyon hattından sızıntı olması

Hem aktivite ile hem de istirahat sırasında artan ağrı

Düşmelerden kaçınılması

Ameliyat sonrası ilk birkaç haftadaki düşmeler diz protezinize zarar verebilir ve yeni bir cerrahi tedavi gereksinimi doğurabilir. Diz bölgesi kasları tam güçleninceye ve diz hareket genişliğiniz normale dönünceye kadar merdivenler özellikli riskli alanlardır. Denge, elastikiyet ve gücünüz normale dönene kadar baston, koltuk değneği veya yardımcı yürüme cihazı kullanmalısınız. Hangi yardımcı cihazın ne zaman kullanılması gerektiğini ve bu cihazları kullanmayı ne zaman güvenle bırakmanız gerektiğini cerrahınız siz söyleyecektir.

Başlangıçta Dizinizi Farklı Hissedebilirsiniz

Total diz protezi uygulamasında diz hareketlerinde belirgin düzelme amaçlanır fakat tam hareket genişliğini yeniden kazanmak her zaman olası değildir. Genelde ameliyat sonrası dizinizin ne kadar hareket edeceği dizinizin ameliyat öncesindeki hareket genişliği ile doğrudan ilişkilidir.

Emeklemek bazen rahatsızlık verebilir fakat zararlı değildir, buna rağmen önerilmez. Hastaların neredeyse tümü dizini merdiven çıkacak kadar güçlendirir, arabaya binip inecek kadar da kıvırabilir.

Hastaların bir kısmı dizi kıvırırken yada yürürken protez komponentlerinden kaynaklanan bir klik sesi duyabilirler. Bu normaldir ve zamanla azalır. 

Cerrahi kesi alanı çevresinde cildinizde his kaybı olabilir, dizinizde zorlamalı kıvırma aktiviteleri sonrasında sertlik hissedebilirsiniz. Bu farklılıklar zamanla azalır.

Havaalanları veya binalardaki metal detektörlerden geçerken diz proteziniz nedeniyle uyarı alabilirsiniz. Güvenliğe daha öncede, proteziniz olduğunu ve alarmın aktive olabileceğini bildirin. Doktorunuzdan vücudunuzda metal alaşımdan yapılmış bir protez olduğunu bildiren yazı alabilirsiniz ve yetkililere gösterebilirsiniz.

Diz Protezinin Korunması

Diz protezinizi korumak ve ömrünü uzatmak için birçok şey yapılabilir;

Cerrahi sonrası diz çevresi kaslarında uygun güç, diz ekleminde yeterli hareket genişliği oluncaya kadar günlük egzersiz programınıza devam ediniz.

Düşme ve yaralanmalardan kaçınmak için özel önlemler alınız.

Diz proteziniz olduğu konusunda diş doktorunuzu bilgilendirmelisiniz. Diş tedavileri öncesinde antibiyotik kullanmanız gerekecektir.

Ameliyat sonrasında belli aralıklarla herhangi bir şikâyetiniz olmasa bile rutin takip muayeneleriniz ve radyolojik tetkikleriniz yapılmalıdır.

Diz Protezinizin Ömrünü Uzatabilirsiniz

Günümüzde, uygulanan Total Diz Protezlerinin %90’ından fazlası uygulama sonrasında 15 yıl geçmesine rağmen halen iyi fonksiyon göstermektedir. Ameliyat sonrası size anlatılan kurallara uyarsanız, protezinizi ve genel sağlık durumunuzu yeterince korursanız protezinizin uzun dönemde başarılı bir sonuca ulaşmasına siz de katkı sağlarsınız.

Bu sayfanın hazırlanmasında American Academy of Orthopaedic Surgeon Orthoinfo internet sayfasından yararlanılmıştır (http://orthoinfo.aaos.org/topic.cfm?topic=a00377).

PATELLOFEMORAL PROTEZ (PFP)

Diz protezi cerrahisi sırasında dizin hasar görmüş kıkırdak ve kemik dokusu metal ve plastik parçalarla yer değiştirir. Diz kireçlenmesinde diz kemiklerini koruyan kıkırdak yavaş yavaş yıpranır. Bu aşınma dizin bir bölümünde veya tümünde izlenir. PFP bir tür parsiyel diz protezidir (PDP), dizin yalnızca bir bölümü değiştirilir. Dizin hasarlı kısmı diz kapağının eklem yüzü ve  femur ön kısmında diz kapağının kaydığı oluk bölgesidir.

Dizin 3 temel bölümü vardır;

1- Medial kompartıman (dizin iç tarafı)

2- Lateral kompartıman (dizin dış bölümü)

3- Patellofemoral kompartıman (diz önünde diz kapağı ile uyluk kemiği arasında)

Patellofemoral eklemde diz kapağı femur alt ucundaki troklea adı verilen oluk ile eklemleşir. Dizinizi kıvırıp açtığınızda diz kapağı bu oluk üzerinde yukarı-aşağı hareket eder.

Diz kapağı arka kısmı ve femur alt uç troklea oluğu kıkırdakla örtülüdür. Kıkırdak bu alandaki hareketi kolaylaştırır. Şayet kireçlenme patellofemoral ekleme izole olarak yerleşirse troklea ve diz kapağı kıkırdağında bozulma izlenir.

Şayet kireçlenme patellofemoral ekleme lokalize ise PFP uygulaması ile tedavi edilebilir. Bu hastalarda kireçlenme izlenen troklea oluğu ve diz kapağı arkasındaki kıkırdak kısımlar çıkartılır ve onların yerine metal-plastik protez parçalar yerleştirilir.

Dizin sağlıklı kısımlarındaki kemik, kıkırdak, bağlar korunur.

Sağ tarafta patellofemoral ekle aralığının kapandığı-daralış olduğu izleniyor.

PATELLOFEMORAL PROTEZİN AVANTAJLARI

• Küçük cerrahi kesi / Daha az cerrahi travma
• Hızlı fonksiyonel iyileşme
• Daha az kan kaybı
• Daha kısa süre hastanede yatış
• Daha az komplikasyon

Dizin sağlıklı kısımlarındaki kemik, kıkırdak, bağlar korunduğu için birçok hasta patellofemoral protez uygulamalarında kendilerini daha normal hissettiklerini bildirmişler.

PATELLOFEMORAL  PROTEZİN DEZAVANTAJLARI

Total diz protezine kıyasla;

• Gelecekte dizin şu an sağlam bölümlerinde kireçlenme gelişirse tekrar TDP ameliyatı uygulamak gerekir

Doktorunuz dizinizde ağrının nerede olduğunu size özellikle soracak. Şayet dizin patellofemoral eklem bölgesinde ağrınız varsa (ağrı diz kapağının arkasına lokalize) ve bu alanda kireçlenme izleniyorsa PFP uygulaması ile tedaviniz yapılabilir. Şayet dizinizde yaygın ağrı varsa TDP uygulaması ile tedavi olmanız gerekir.

Diz kapağına basınç uygulayan hareketlerle ağrı varsa bu ameliyata adaysınız;

• Merdiven inip çıkma
• Dizlerini kıvırıp oturma
• Sandalyeden kalkış

Dizinizde aşağıdaki klinik bulgu(lar) varsa PFP uygulaması yapılmaz;

• Hareket kısıtlılığı
• Kötü patellofemoral kayma (hareket)
• Şiddetli deformite
• İnflamatuvar artrit (RA)
• Kristal artriti (gut)
• Morbid obezite

Dizinizin detaylı muayenesi ve radyolojik incelemeler yapılır.

Genel ameliyat hazırlığı hakkında detaylı bilgiyi Total Diz Protezi bölümünde bulabilirsiniz.

PATELLOFEMORAL  PROTEZ UYGULAMASI

Uygulama yönteminin 2 temel basamağı var

1- Kemiğin hazırlanması: Özel aletlerle hasarlı kıkırdak ve kemik bölümü çıkartılır

2- Metal parçaların yerleştirilesi: Daha önce kemik kesisi yapılan alanlara; troklear oluğa ince  metal protez, diz kapağı arkasındaki eklem yüzüne plastik parça uygun pozisyonda kemik çimentosu yardımıyla yerleştirilir.

Solda troklea oluğuna yerleşen metal protez, sağda diz kapağı arkasına konulan plastik protez

Solda PFP uygulanış hali

Ameliyattan sonra derlenme odasına alınacaksınız. Burada anestezinin etkileri geçene kadar yakından takip edileceksiniz. Takiben odanıza alınacaksınız.

Bir çok hasta hastanede 1-2 gün kalır.

KOMPLİKASYONLAR

Komplikasyonlar TDP komplikasyonlarına benzer;

• Enfeksiyon
• Kan pıhtısı
• Kalıcı ağrı
• Diz kapağı çıkması
• Kan damarı ve sinirlerde hasarlanma
• İlave cerrahi ihtiyacı

Hastalar genelde daha az ağrı ve şişliğe maruz kalırlar, fizik tedavi uygulaması daha kolay olur. 1-3 gün içinde taburcu olup evlerine giderler.

Ağrınızı azaltmak için doktorunuz birçok farklı ilaç kullanır ve rahat etmenizi sağlar.

Ameliyat sonrasında yardımcı cihaz kullanarak (Yürüteç, baston ve koltuk değneği) derhal dizinizin üzerine basıp yürüyebilirsiniz.

En kısa zamanda fizyoterapist fizik tedavi ve rehabilitasyon egzersizlerine başlayacaktır. Kaslarınızın güçlenmesi sağlanır ve diz hareket aralığınız daha iyi hale gelir.

Bu sayfanın hazırlanmasında American Academy of Orthopaedic Surgeon Orthoinfo internet sayfasından yararlanılmıştır 

(https://orthoinfo.aaos.org/en/treatment/patellofemoral-replacement/)

TOTAL KALÇA PROTEZİ

Şayet kalça ekleminiz artrit, kırık veya diğer sebeplerden dolayı hasar görmüşse yürüme, merdiven inip çıkma ve sandalyeye oturup kalkma gibi aktiviteleri yapmak zorlaşabilir ve bu aktiviteler ağrılı olabilir. Zamanla kalça eklem sertliği (hareket kısıtlılığı) oluşacağından ayakkabı ve çorap giyme zorlaşır. İstirahat sırasında dahi kalça bölgesinde rahatsızlık hissi olabilir.

İlaç kullanımı, günlük aktivitelerin yeniden düzenlenmesi, baston ve benzeri desteklerin kullanılması ile şikayetler yeterince azalmıyorsa Kalça Protezi uygulaması tedavide düşünülebilir. Total kalça Protezi uygulaması günümüzde güvenli ve ağrının azaltılmasında, kalça eklem hareket genişliğini arttırılmasında, zorlaşmış olan normal günlük aktivitelerin tekrar kazanılmasında etkili bir cerrahi tedavi yöntemidir.

İlk Total kalça Protezi cerrahisi 1960 yılında uygulanmıştır, cerrahi teknikler ve kullanılan protez malzemelerinin teknolojisi günümüze kadar sürekli gelişerek uygulamanın etkinliğini son derece arttırmıştır.

 ANATOMİ

Kalça eklemi vücudun en büyük eklemlerinden birisidir. Bu eklem asetabulum ve femur başından oluşur. Asetabulum çanak şeklindedir ve pelvis kemiğinin bir parçasıdır. Femur başı ise uyluk kemiğinin üst ucudur ve top şeklinde, kısmen yuvarlaktır (Şekil 1). İşte bu top ve çanak karşılıklı gelerek kalça eklemini oluşturur. Hareketler sırasında çanak kısmı sabit kalırken topa benzer kısım çanak içinde tüm yönlerde hareket eder.

Eklemi oluşturan çanak ve top kemiklerinin üzeri eklem kıkırdağı ile örtülmüştür. Eklem kıkırdağı pürüzsüzdür ve kalça eklemindeki hareketleri kolaylaştırır.

Eklemin iç yüzü sinovial membran adı verilen ince bir doku ile örtülüdür. Bu yapı az miktarda eklem sıvısı oluşturarak kıkırdağın kayganlığını sağlar, kalça hareketleri sırasında oluşan sürtünmenin neredeyse tümünü ortadan kaldırır.

Eklem kapsülü yumuşak doku bantlarından oluşmuştur ve bu bantlar ligaman olarak adlandırılır. Bunlar top ve çanağı birbirine bağlayarak eklemin hareketleri sırasında bir arada durmasını (stabiliteyi) sağlar.

Şekil 1: Normal kalça eklemi

 SIK KARŞILAŞILAN KALÇA AĞRISI NEDENLERİ

Kronik kalça ağrısının ve sakatlığının en sık nedeni artrittir (Şekil 2). Osteoartrit, travmatik artrit, romatoid artrit bu hastalığın sık görülen türleridir.

Osteoartrit: Yaşla ilişkili olan aşınma tipindeki artrittir. Genellikle 50 yaş ve üzerinde izlenir. Bu hastaların ailelerinde de benzer durum genelde vardır. Kalça ekleminde birbiri ile eklemleşen kemiklerin üzerini örten kıkırdak zamanla aşınır. Takiben kemikler birbirine dayanarak sürtünmeye başlar, bu durum kalça ağrısına ve sertliğine neden olur. Osteoartrit aynı zamanda çocukluk çağındaki kalça gelişiminde izlenen beli veya belirsiz düzensizliklerle oluşabilir veya daha hızlı ilerleyebilir.

Romatoid Artrit: Otoimmün bir hastalıktır. Eklem içini örten sinovial membran kalınlaşır ve membranda yangı (inflamasyon) izlenir. Bu kronik yangı kıkırdağa hasar verebilir, ağrı ve sertliğe neden olur.

Posttravmatik Artrit: Ciddi kalça yaralanmaları ve kırıkları sonrasında oluşur. Kıkırdak hasar görür ve zamanla kalçada ağrı ve serliğine sebep olur.

Avaskuler nekroz: Kalça çıkığı gibi kalçada izlenen bir yaralanma femur başı kanlanmasını bozabilir. Bu avaskuler nekroz olarak adlandırılır. Femur başı kanlanmasının kaybı kemik yüzeyinde çökmeye neden olur ve en sonunda kalça ekleminde artrit oluşur. Bazı hastalıklarda avaskuler nekroza (femur başı kanlanmasının bozulması) sebep olabilir.

Çocukluk çağı kalça hastalıkları: Bazı bebeklerde ve çocuklarda kalça hastalıkları izlenebilir. Çocukluk döneminde başarılı tedavi edilseler de bunlar hayatın ileri döneminde kalça artritine sebep olabilirler. Bunun sebebi kalçanın normal gelişiminin olmaması ve eklem yüzlerinin etkilenmesidir.

Şekil 2: Artritli kalça eklemi

 TOTAL KALÇA PROTEZİ UYGULAMASI NASIL YAPILIR?

Total kalça protezinin nasıl yapıldığını gösteren video bağlantısını aşağıda bulabilirsiniz.

"Total Kalça Protezi VİDEO"

Kalça ekleminde kemiklerin hasar görmüş olan bölümleri çıkartılır ve onların yerine protez parçaları yerleştirilir.

Hasarlı femur başı çıkartılır ve onun yerine metal stem (protez parçası) uyluk kemiği (femur) içine yerleştirilir. Protez parçası uyluk kemiği içine ya sıkıştırılarak oturtulur ya da kemik çimentosu yardımıyla sabitlenir.

Metal ya da seramikten yapılmış top stemin üst ucuna takılır. Bu top hasar gördüğü için çıkartılan femur başının yerine geçer.

Asetabulumun (çanağın) hasarlı kıkırdak yüzeyi çıkartılır ve metal bir çanak bu bölgeye yerleştirilir. Metal çanak pelvis kemiği içine sıkıştırılarak oturtulur ve çanak içinden geçerek pelvis kemiğine uzanan vidalar yardımıyla kemik tutunması güçlendirilir. Nadiren plastik çanaklar kemik çimentosu yardımıyla pelvis kemiğine doğrudan sabitlenir.

Plastik, seramik veya metalden yapılmış eklem yüzleri metal çanağın içine yerleştirilerek çıkartılan femur başı yerine yeni takılmış olan topla eklemleşme sağlanır. Böylece düz ve kayan bir yüzey eklemleşmesi elde edilir.

Şekil 3: Total kalça Protezi parçaları

TOTAL KALÇA PROTEZİ ADAYLARI KİMLERDİR?

Total kalça Protezi uygulamasında kesin yaş veya kilo sınırlaması yoktur.

Ameliyat kararı hastanın ağrısı ve sakatlığı göz önüne alınarak verilir, hastanın yaşına bakılmaz. Genelde hastaların çoğu 50–80 yaşlar arasındadır, ancak her bir hasta bireysel olarak değerlendirilmelidir. Total kalça Protezi tüm yaşlarda güvenle uygulanabilir. Jüvenil artrit nedeniyle genç yaşlarda Total kalça Protezi uygulanabileceği gibi dejeneratif artriti olan yaşlı hastalarda da uygulanabilir.

TOTAL KALÇA PROTEZİ AMELİYATINA NASIL KARAR VERİLİR?

Geçerli sebepler;

Yürüme ya da eğilme gibi günlük aktiviteleri sınırlayan kalça ağrısı

Gün içinde ya da geceleyin istirahat halinde de devam eden ağrı

Bacak hareketlerini ya da bacağı kaldırmayı engelleyen eklem sertliği

Antiinflamatuvar ilaçlar, fizik tedavi ve yardımcı yürüme cihazlarının kullanımına rağmen ağrıda yeterli azalma sağlanamaması

TOTAL KALÇA PROTEZİ UYGULAMASINDA BEKLENTİLER 

Kalça aktivitelerinde belirgin ağrı azalması ve kısıtlanmış günlük yaşam aktivitelerinde belirgin düzelme gerçekçi beklentilerdir.

Normal gülük aktivitelerle protez parçaları olan çanak ve top arasındaki temas yüzeylerinde zamanla aşınma başlar. Aşırı aktivite veya çok kilolu olmak bu normal aşınmayı hızlandırabilir ve uygulanmış protezin gevşemesine ve ağrılı hale gelmesine yol açabilir. Bu yüzden koşma, yavaş tempolu arazi koşusu, atlama ve diğer yüksek darbeli sporlardan kaçınmak gerekir. 

Sınırsız yürüme, yüzme, golf, araba kullanma, seyahat, bisiklet kullanma, dans etme ve diğer düşük darbeli sporlar yapılabilir.

Uygun aktivite düzenlemeleri ile Total kalça Protezi uzun yıllar bozulmadan kalabilir.

CERRAHİYE HAZIRLIK

 Genel Medikal Değerlendirme

Total kalça Protezi ameliyatına karar verdikten sonra yapılması gereken genel sağlık durumunun değerlendirilmesi ve ameliyata engel bir rahatsızlığın olup olmadığının araştırılmasıdır. Ameliyatın ve iyileşme döneminin başarılı olması için hastanın ameliyat öncesinde sağlıklı olduğu veya mevcut hastalıkları ilgili branşların değerlendirmeleriyle hastalıkların kontrol altında olduğu kanıtlanmalı. Hastaların çoğunda kalp hastalığı gibi kronik bir rahatsızlık mevcuttur ve kardiyolog vb. uzmanlar tarafından ameliyat öncesi değerlendirilmeleri gerekli olabilir. 

Testler

Hastanın genel sağlık durumunun değerlendirilmesi ve mevcut rahatsızlıklarının kontrol altında olup olmadığının anlaşılması için ameliyat öncesi laboratuar değerlendirmeleri yapılır.

Kardiyak değerlendirme; EKG (Elektrokardiyografi)

Solunum sistemi değerlendirmesi; Akciğer radyografisi

Böbrek fonksiyon testleri: Soyum, Potasyum, Klor, Üre, Kreatinin

Karaciğer Fonksiyon testleri: Alanin transaminaz, aspartat transaminaz

Kanama diyatez testleri: Protrombin Zamanı, aktive Parsiyel Tromboplastin Zamanı

Kan grubu tayini

Enfeksiyon tarama testleri: Sedimentasyon, C-realtif protein, lökosit, tam idrar analizi

Kan şekeri tayini, şeker hastalığı öyküsü olanlarda: HbA1c tayini

Hastada var olan kronik hastalıklara bağlı olarak ameliyat öncesi değerlendirme tetkikleri çeşitlilik gösterebilir.

Cildin Hazırlanması

Ameliyat öncesinde ciltte herhangi bir iltihap odağı olmamalı ve cilt iritasyonlara maruz bırakılmamalıdır. Şayet ciltte iltihap odağı varsa veya cilt iritasyonu mevcutsa ameliyat öncesi mutlak değerlendirilmesi ve tedavisi gereklidir.

İlaç Kullanımı

Sürekli kullanılan ilaçlar varsa ameliyat öncesi mutlak olarak doktorunuza bilgi veriniz. Birçok ilacın kanamaya neden olması, yara iyileşmesini geciktirmesi gibi bazı yan etkileri olduğundan ameliyattan belli bir süre önce bırakılması gerekebilir.

Kilo Kaybı

Şayet aşırı kiloluysanız sizden ameliyat öncesinde bir miktar kilo vermeniz istenebilir. Böylece ameliyat olan kalçanın üzerine aşırı stres binmesi engellendiği gibi, cerrahi risklerde azaltılabilir.

Dişlerin Değerlendirmesi

Total kalça protezi uygulaması sonrası protez enfeksiyonları nadir izlenir. Şayet bakteri kan dolaşımına geçerse protez enfeksiyonu oluşabilir. Diş hastalıkları ile uygulamalar sırasında (diş çekilmesi, peridontal uygulamalar vs.) bakteriler kan dolaşımına geçebilir. Bu nedenle kalça protez cerrahisi öncesinde tüm diş problemleri tedavi edilmiş olmalıdır.

Üriner Sistem değerlendirmesi

Mevcut Üriner sistem enfeksiyonu olan ya da sıklıkla üriner sistem enfeksiyonu geçirdiğini rapor eden hastaların ameliyat öncesinde ürolojik değerlendirmeleri rutin olarak yapılmalıdır. Prostat öyküsü olan yaşlı erkek hastaların da ilgili rahatsızlıklarını protez cerrahisi öncesi tedavi ettirmeleri önerilir.

Sosyal Planlama

Ameliyattan hemen sonra yardımcı cihazlarla (walker veya koltuk değnekleri) yürüyebilecek olsanız da alışveriş, yemek pişirme, banyo yapma, çamaşır yıkama gibi işler için birkaç hafta süre ile yardım almanız gerekecektir. Şayet yalnız yaşıyorsanız hastaneden çıkmadan önce size evde yardımcı olacak birini ayarlamanız gerekir.

Evdeki Planlamalar

Evinizde yapacağınız birkaç değişiklik iyileşme döneminiz boyunca size yardımcı olacaktır. Aşağıdaki uygulamalar günlük aktiviteler sırasında siz yardımcı olabilir;

Duş ya da banyodaki tutunma çubuklarını ve güvenlik barlarının gevşemiş olmadığından emin olun, onları güvenli olacak şekilde sıkıştırın

Tüm merdivenlerdeki tutunma kollarını sağlamlaştırın

İyileşmenin erken döneminde sert yastığı ve arkalığı ile 2 kolu olan sabit bir koltuk kullanın. Koltuğun yastığı dizlerin kalçalardan daha aşağıda kalmasını sağlamalıdır.

Tuvalet yükselticisi kullanın

Banyo yaparken sabit bir duş bankı ya da sandalyesi kullanın

Banyoda uzun saplı sünger ya da duş hortumu kullanın

Giyinmede ve çorap giymede yardımcı cihazlar, uzun saplı ayakkabı çekecekleri kullanarak kalçanızı aşırı eğilmekten koruyun

Kalçaları eğmeden yerdeki objeleri almak için uzun kollu tutucular kullanılabilir

Sandalyeler, koltuklar ve araba için dizleri kalçaların daha altındaki sevide tutabilen sert yastıklar kullanılmalıdır

Gevşek ve dağınık olan tüm halılar, elektrik kabloları evdeki yürüme alanlarından uzaklaştırılmalıdır

CERRAHİ İLE İLGİLİ KONULAR

Büyük olasılıkla ameliyat olacağınız gün hastaneye ulaşacaksınız.

Anestezi

Daha önce anestezi doktoru tetkiklerinizi değerlendirerek ameliyata engel bir durum olup olmadığı ve hangi tip anestezinin size uygun olduğu hakkında sizi bilgilendirmiş olmalı. En sık kullanılan anestezi tipleri genel anestezi (uyutulursunuz) ve spinal/Epidural anestezi ya da bölgesel sinir bloğu anestezisidir (uyanıksınızdır fakat belinizden aşağıyı hissetmezsiniz).

Kullanılacak Protez Parçaları

Birçok farklı tasarım ve materyal günümüzde protez cerrahisinde kullanılmaktadır. Hepsinde 2 temel parça vardır. Top (küre-femur başı) parçası son derece pürüzsüz güçlü metal veya seramik maddesinden yapılır ve çanak (asetabulum) parçası (dışı metal arkalıkla örtülü dayanıklı plastik /seramik/ metal eklem yüzü).

Bu protez parçaları kemiğin protez parçasının yüzeyi ile birleşebileceği şekilde kemiğin içine sıkıştırılarak yerleştirilebilir (çimentosuz protez uygulaması) ya da kemik çimentosu ile yerine sabitlenebilir (çimentolu protez uygulaması). Hangi yöntemin kullanılacağına kemik kalitesi ve kemik gücü gibi birçok faktöre bakılarak karar verilir. Çimentolu femoral protez ve çimentosuz asetabuler protezlerin kombinasyonu birlikte kullanılabilir.

Yöntem

Ameliyatınız birkaç saat sürebilir. Ameliyat sırasında kalça bölgesinden hasarlı kıkırdak ve kemik çıkartılır. Daha sonra metal, seramik, plastik protezler uygun pozisyonda yerleştirilir.

Ameliyattan sonra birkaç saat derlenme odasında anestezinin etkisi geçene kadar takip edilirsiniz, tam olarak uyandıktan sonra odanıza alınırsınız.

HASTANEDE YATTIĞINIZ DÖNEMDE YAPILAN UYGULAMALAR

Ağrı Tedavisi

Ameliyat sonrası biraz ağrı hissedeceksiniz. Ancak rahat etmeniz için size gerekli ağrı kesici ilaçlar verilecek. Protez cerrahisi sonrası ağrı tedavisi iyileşmenin önemli bir parçasıdır. Ağrı azalıp kendinizi daha rahat hissettikten sonra hareketlere başlayabilirsiniz, hızla gücünüzü tekrar kazanırsınız. Ameliyat sonrasında ağrı azalmıyorsa doktorunuza haber veriniz.

Fizik Tedavi

Yürüme ve hafif aktiviteler iyileşmeniz için önemlidir, ameliyat günü veya 1 gün sonra aktivitelere başlanır. İlk yapılanlar yürüme desteği aracılığı ile ayakta durma ve yürüme aktiviteleridir. Ameliyattan sonraki 1. günde fizyoterapist eşliğinde egzersiz çalışmaları başlar. Fizyoterapist size kalça bölgesindeki kasları güçlendiren, yürüme ve günlük aktiviteler için gerekli olan egzersizleri öğretir.

Akciğer Enfeksiyonlarının Önlenmesi

Ameliyat sonrası erken dönemde hastalar genelde yüzeysel (kuvvetsiz, derin olmayan) nefes alırlar. Bu genelde anestezi, ağrı kesiciler ve yatakta uzun süre geçirmekle ilişkilidir. Bu yüzeysel solunum akciğerlerin bir kısmının yetersiz havalanmasına ve sönmesine (Atalektazi) neden olabilir. İşte bu durum akciğer enfeksiyonuna zemin hazırlar. Bunu önlemek için sık ve derin nefes almak gerekir. Size derin nefes alıp vermenizi sağlayacak spirometre adında bir cihaz verilecek ve bu cihazla çalışmalara başlayacaksınız.

EVDEKİ İYİLEŞME DÖNEMİ

Yara tedavisi

Cerrahi yara bölgesindeki dikişler ameliyattan sonra yaklaşık 2. haftada alınır. Bu dönemde yaranın ıslak tutulmaması belli aralıklarla yaranın durumuna göre pansuman yapılması ve yara bölgesinin elbiselerle rahatsız edilmemesi için pansumanla kapatılması önerilir.

Diyet

Ameliyattan sonra birkaç hafta iştah kaybı olması doğaldır. Dengeli beslenme, sıklıkla demir desteği, yumuşak doku iyileşmesinde ve kas gücünün geri kazanılmasında son derece önemlidir. Bolca sıvı tüketiniz.

Aktivite

 Egzersizler, özellikle ilk haftalarda, evdeki tedavinin bir parçasıdır. Ameliyattan sonraki 3–6 hafta arasında hafif seviyedeki normal günlük yaşam aktivitelerini yapabilecek düzeye gelmelisiniz. Geceleri izlenen rahatsızlıklar ve aktivite ile ortaya çıkan rahatsızlıklar birkaç hafta boyunca devam edebilir.

Hareketliliğinizi arttırmak için düzenli şekilde yavaşça artan bir yürüme programı uygulanır. Başlangıçta evde yürürken sonra dışarıda yürümeye başlayabilirsiniz.

Oturma, ayakta durma, merdiven çıkma gibi diğer ev içi aktivitelere devam edilir.

Kalça hareket genişliğini tekrar kazanmak ve kalça çevresi kasların güçlenmesini sağlamak için günde birkaç kez özel egzersizler yapılır. Büyük olasılıkla herhangi bir yardım olmaksızın siz bu egzersizleri yapabilirsiniz. Ancak isterseniz evde veya fizik tedavi merkezinde fizyoterapistler size yardımcı olacaktır.

 CERRAHİNİN OLASI KOMPLİKASYONLARI

Total kalça protezi uygulaması sonrası komplikasyon izlenme oranı düşüktür. Eklem enfeksiyonu gibi ciddi komplikasyonlara hastaların %2’sinden azında rastlanır. Kalp krizi ve inme gibi ciddi medikal komplikasyonlara çok daha az sıklıkta rastlanır. Ancak cerrahi adaylarının kronik hastalıkları komplikasyon oranlarında ciddi artışa yol açabilir. Çok nadir izlense de bu komplikasyonlar uzayabilir ve tam iyileşmeyi engelleyebilir.

Enfeksiyon

Yüzeysel olarak cerrahi yarada veya derinde protez çevresinde izlenebilir. Siz hastanedeyken oluşabileceği gibi eve gittikten sonra da ortaya çıkabilir. Hatta yıllar sonra her şey yolunda giderken de aniden oluşabilir.

Yara bölgesindeki önemsiz enfeksiyonlar genelde antibiyotiklerle tedavi edilirler. Daha önemli olan yüzeysel enfeksiyonlar veya derin enfeksiyonlarda ilave cerrahi uygulamalar ya da protezlerin çıkartılması gerekebilir. Vücudunuzda oluşan herhangi bir enfeksiyon, uzak bölgede olsa bile protezinize yayılabilir.

Kan Pıhtıları

Bacaklarda veya pelvisteki toplardamarlarda kan pıhtısı oluşumu total kalça protezi uygulaması sonrası en sık izlenen komplikasyondur. Bu pıhtılar tutundukları toplardamar duvarından ayrılıp serbest kalır ve kan akımı ile akciğerlere ulaşırlarsa hayatı tehdit eden klinik durumlara sebep olabilirler. Bu nedenle ameliyattan hemen sonra kan sulandırıcı ilaç kullanılmaya ve erken dönemde egzersizlere başlanarak ve de hastalar erken mobilize edilerek bu komplikasyona yönelik önlemler alınır.

Bacak uzunluk Farkı

Total kalça protezi ameliyatı sonrasında bazen bir bacak diğerinden daha uzun veya daha kısa hissedilebilir. Ameliyat sırasında bacaklarınızın eşit olması için azami çaba gösterilir fakat bazen kalça stabilitesini arttırmak ve normal kalça biyomekaniklerini tekrar oluşturabilmek için bacağınız mecburen uzatılabilir veya kısaltılabilir. Bu durumlarda genellikle kısa olan ekstremitede topuk yükselticisi kullanmak hastayı rahat ettirecektir.

Çıkık

Bu durum, protezin top kısmı çanak kısmı içinden çıktığında gerçekleşir. Ameliyat sonrasında yumuşak dokuların iyileşme dönemi olan ilk birkaç ayda çıkık riski en fazladır. Çıkık çok nadir izlenir. Şayet top çanağın dışına yer değiştirmişse çoğunlukla cerrahi gerektirmeksizin anestezi altında uygulanan kapalı redüksiyonla tedavi edilir. Bu uygulama başarısız olursa cerrahi tedavi gerekebilir.

Gevşeme ve Protezin Aşınması

Yıllar sonra proteziniz aşınabilir veya gevşeyebilir. Bunun sıklıkla sebebi her gün yaptığımız aktivitelerdir. Osteolizis adı verilen kemikteki biyolojik incelme de buna sebep olabilir. Şayet gevşeme ağrılı ise revizyon adı verilen ikinci bir cerrahi uygulamaya ihtiyaç olabilir.

Diğer Komplikasyonlar

Damar ve sinir yaralanması, kanama, kırık, sertlik izlenebilir. Az sayıda hastada ameliyat sonrasında ağrı devam edebilir veya yeni ağrı oluşabilir.

CERRAHİ SONRASI OLUŞABİLECEK PROBLEMLERDEN KORUNMA

 Kan pıhtısı bulgularının tanınması

Kan pıhtısı oluşumunu azaltmak içim ameliyat sonrası ilk birkaç hafta boyunca kan sulandırıcı ilaç kullanılır. Bu ilaç kullanımı hastane başlar ve evde devam eder. Bu dönemde aşağıdaki bulgulardan herhangi biri oluşursa doktorunuza derhal haber verin.

Kan pıhtısı oluşum bulguları;

Cerrahi kesi yeriyle alakasız olarak baldırda veya bacakta ağrı

Baldırda kızarıklık veya hassasiyet

Uylukta, bacakta, ayak bileği ve ayakta beklenmeyen şişlik

Pulmoner emboli bulguları;

Ani oluşan soluk alıp vermede zorlanma

Ani başlayan göğüs ağrısı

Öksürükle birlikte lokalize göğüs ağrısı

Enfeksiyonun Önlenmesi

Total kalça protezi uygulaması sonrası oluşan enfeksiyonun en sık nedeni diş tedavi girişimleri, idrar yolu enfeksiyonları ve cilt enfeksiyonları sonrasında kan dolaşımına geçen bakterilerdir. Ameliyat oluktan sonraki dönemlerde, bakterilerin kan dolaşımına girmesine neden olabilen diş tedavileri (dişlerin temizletilmesi dahil) veya herhangi bir cerrahi uygulama öncesinde antibiyotik kullanmanız gerekir. Eklem protezi olan ve normal immün sisteme sahip hastalarda da koruyucu antibiyotik kullanımı önerilmektedir.

Enfeksiyonun tanısal bulguları;

İnatçı 38 C⁰ ve üzerindeki ateş

Üşüme ve titreme

Kalçadaki cerrahi yara bölgesinde kızarıklık, hassasiyet ve/veya şişlik

Kalçadaki cerrahi insizyon hattından sızıntı olması

Hem aktivite ile hem de istirahat sırasında artan ağrı

Düşmelerden kaçınılması

Ameliyat sonrası ilk birkaç haftadaki düşmeler kalça protezinize zarar verebilir ve yeni bir cerrahi tedavi gereksinimi doğurabilir. Kalça kasları tam güçleninceye ve kalça hareket genişliğiniz normale dönünceye kadar merdivenler özellikli riskli alanlardır. Denge, elastikiyet ve gücünüz normale dönene kadar baston, koltuk değneği veya yardımcı yürüme cihazı kullanmalısınız. Hangi yardımcı cihazın ne zaman kullanılması gerektiğini ve bu cihazları kullanmayı ne zaman güvenle bırakmanız gerektiğini cerrahınız siz söyleyecektir.

Diğer Tedbirler

Uygun iyileşmenin sağlanması ve çıkığın önlenmesi için ilk 6 hafta çok dikkatli olmak gerekir.

Bacak bacak üzerine atmayın

Kalçalarınızı 90 dereceden fazla kıvırmayın

Ayağınızın üzerinde çok fazla içe veya dışa doğru dönmeyin

Uyurken bacakların arasında yastık olsun

BAŞLANGIÇTA FARKLI HİSSEDEBİLİRSİNİZ

Cerrahi kesi alanı çevresinde cildinizde his kaybı olabilir. Kalçanızda özellikle aşırı eğilmeler sırasında sertlik hissedebilirsiniz. Bu farklılıklar zamanla azalır.

Hava alanları veya binalardaki metal detektörlerden geçerken kalça proteziniz nedeniyle uyarı alabilirsiniz. Güvenliğe daha öncede, proteziniz olduğunu ve alarmın aktive olabileceğini bildirin. Doktorunuzdan vücudunuzda metal alaşımdan yapılmış bir protez olduğunu bildiren yazı alabilirsiniz ve yetkililere gösterebilirsiniz.

KALÇA PROTEZİNİN KORUNMASI

Kalça protezinizi korumak ve ömrünü uzatmak için birçok şey yapılabilir.

Cerrahi sonrası kalça kaslarında uygun güç, kalça ekleminde yeterli hareket genişliği oluncaya kadar günlük egzersiz programınıza devam ediniz.

Düşme ve yaralanmalardan kaçınmak için özel önlemler alınız.

Kalça proteziniz olduğu konusunda diş doktorunuzu bilgilendirmelisiniz. Diş tedavileri öncesinde antibiyotik kullanmanız gerekecektir.

Ameliyat sonrasında belli aralıklarla herhangi bir şikayetiniz olmasa bile rutin takip muayeneleri ve radyolojik tetkikler yapılmalıdır.

Bu sayfanın hazırlanmasında American Academy of Orthopaedic Surgeon Orthoinfo internet sayfasından yararlanılmıştır (http://orthoinfo.aaos.org/topic.cfm?topic=a00389).